Geheimen van Leidse mummies ontrafeld

LEIDEN - Uit de zwachtels hoefden ze niet, maar de mummies van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden hebben hun diepste geheimen prijsgegeven. Röntgenstralen legden de afgelopen jaren het innerlijk bloot van 31 mensen, 73 dieren en 28 losgeraakte lichaamsdelen uit het oude Egypte.
Aan het licht kwamen aderverkalking, gebarsten schedels en, een ware primeur, terracotta poppetjes in de buik van twee mummies.
De doorgelichte mummies staan allemaal in een boek dat donderdag is verschenen. "Nog nooit is zo'n grote collectie op deze uniforme manier onderzocht", zegt RMO-conservator en egyptoloog Maarten Raven. Alleen de gemummificeerde mensen waren in de jaren zestig al eens op bezoek geweest bij een radioloog, maar dat onderzoek liet letterlijk nog grote witte vlekken open.
De modernere röntgenapparaten in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam zaagden de mummies als het ware in plakjes, waardoor driedimensionale beelden konden worden gemaakt. Ideaal voor een conservator die zijn collectie wil doorgronden.
"Als je alleen de amuletten bij een mummie wilt zien, kun je op deze beelden gewoon het linnen, het vlees en de botten weglaten", zegt Raven.
Hij heeft geen flauw idee wat die poppetjes in zijn mummies moeten. Maar over andere mummies is hij veel wijzer geworden, bijvoorbeeld over de bavianen, lammeren, valken, ibissen en slangen die het RMO bevolken. Een gemummificeerde krokodil van drie meter lang bleek in werkelijkheid uit twee kleinere krokodillen te bestaan.
Bij mensen legde radioloog Wybren Taconis verkalkte aders bloot. "Dat blijkt dus niet alleen een ziekte van de moderne tijd te zijn", concludeert Raven. Verder vonden de medici die meededen aan het onderzoek gewrichtsontstekingen, botontkalking en schedelbreuken die ontstonden toen de mummificeerders de hersens via de neus verwijderden. "Ze gingen soms heel slordig te werk", zegt Raven. "Je vindt losgerukte borstvliezen, slokdarmen, luchtpijpen."
Eens te meer bleek dat de kunst- en atiekhandelaren die in de negentiende eeuw de Egyptische oudheden verpatsten, zich weinig gelegen lieten liggen aan archeologische finesses. De leeftijd en het geslacht van de mummies die het onderzoek voor het eerst onthulde, bleken vaak helemaal niet te passen bij de lijkkist waar ze in lagen.
Een van de mooiste Leidse mummies vindt Raven een meisje van zestien dat in 109 na Christus in een mummie veranderde. In 1820 werd ze gevonden in een familiegraf in het Zuid-Egyptische Luxor. De familie is verspreid geraakt en een hereniging zit er niet in. Haar zusje woont nu in Londen, maar is te broos om ooit nog op reis te gaan. "We hebben wel eens gedacht aan een familietentoonstelling, maar reizen is voor de mummies echt onverantwoord."
Waar Raven ook niet aan moet denken, zijn wetenschappers die nog wel dieper op de bevindingen willen ingaan. Letterlijk, door gaatjes in een mummie te boren of een stukje ervan af te snijden.
"Daar voel ik helemaal niets voor", huivert Raven. "Als conservator is het nu eenmaal mijn taak om dingen te bewaren." Hij verwacht een stortvloed aan verzoeken van vooral medische wetenschappers, die vaak op zoek zijn naar de antieke wortels van hedendaagse aandoeningen. "Dan moeten ze wel met een heel goed verhaal komen, want het DNA van een mummie is heel vaak al vergaan."
(Bron)