Met schrijver Pamuk staat Turkije terecht

Wanneer de schrijver Orhan Pamuk vrijdag in Istanbul voor de rechter verschijnt, staat niet alleen hij, maar ook de Turkse staat in de beklaagdenbank. Voor het progressieve deel van Turkije, dat droomt van aansluiting bij de Europese Unie, is het proces tegen de bekendste Turkse schrijver van dit moment een ronduit gênante aangelegenheid. Het merendeel van de Europeanen dat tegen de Turkse toetreding tot de Europese Unie is, wordt door de zaak gesterkt in zijn opvatting dat Turkije weliswaar een nuttige buffer tussen Europa en onberekenbare regimes in het Midden-Oosten vormt, maar geen deel uitmaakt van de huidige Europese beschaving.
De schrijver van veelgeprezen en internationaal onderscheiden romans als Mijn Naam is Rood, Sneeuw en Istanbul moet vrijdag terecht staan, omdat hij in februari tegenover een Zwitserse krant zei: ,,Dertigduizend Koerden en een miljoen Armeniërs zijn in deze contreien gedood en alleen ik durf daarover te spreken."
De opmerking was voor een aanklager aanleiding de veelvuldig genoemde kandidaat voor de Nobelprijs voor Literatuur te vervolgen op grond van artikel 301 van het nieuwe wetboek van strafrecht, dat belediging van de Turkse republiek en de Turkse identiteit strafbaar stelt. De stap stelt het geduld en de tolerantie van de vurigste aanhangers van het pro-Turkse kamp binnen de EU op de proef en zorgt ervoor dat Turkije op voor hen uiterst onwelkome wijze centraal komt te staan in de aandacht van de mondiale literaire en politieke elite.
Eurocommissaris uitbreiding Olli Rehn noemde donderdag de zaak 'een lakmoesproef' voor Turkije en een gelegenheid een positief precedent te stellen voor andere processen die te maken hebben met de vrijheid van meningsuiting. "Het proces tegen een romanschrijver die een niet-gewelddadige mening geeft, werpt een schaduw over de toetredingsonderhandelingen tussen Turkije en de EU", zei Rehn.
Op 8 oktober, vijf dagen nadat Turkije en de EU de officiële onderhandelingen over de toetreding openden, maakte Rehn zijn opwachting bij Pamuks woning in Instanbul. De Eurocommissaris verklaarde zich openlijk een fan en bracht een stapel boeken mee ter signering. Hij heeft herhaaldelijk de Turkse autoriteiten gemaand de strafwetten in overeenstemming te brengen met de geldende mensenrechtenconventies in Europa.
De EU volgt het proces op de voet. Een speciale delegatie van het Europese Parlement zal vrijdag in de rechtszaal aanwezig zijn.
De 53-jarige Pamuk is door de gezaghebbende krant The Economist uitgeroepen tot 'de personificatie van de Turkse cultuur voor het Westen', maar geldt sinds lang als een doorn in het vlees van de Turkse autoriteiten. Pamuks romans gaan consistent over het conflict tussen Oost en West, conservatief en modern, islamitisch en seculier, zoals dat in Turkije gestalte krijgt. Hij heeft zich herhaaldelijk uitgesproken tegen de Turkse behandeling van de Koerdische minderheid en sloeg in 1998 een onderscheiding als staatskunstenaar nadrukkelijk af. Pamuk bedankte voor de eer omdat de Turkse staat geen schone handen had, draalde met de transformatie tot een waarachtige democratie, nog altijd boeken verbood, Koerden mishandelde, 'dwaas nationalisme' aanmoedigde en mensenrechten schond.
(Bron)